Even was de beurs weer terug in het voorjaar van 2020, het moment van de eerste virusuitbraak. Toch zijn er meer verschillen dan overeenkomsten. Dat betekent een veel minder grote impact op economie en beurs.
Omicron
Deze nieuwe variant van het virus dook het eerst op in Botswana op 11 november. Kort daarna waren er meer gevallen in Zuid-Afrika, in de provincie Gauteng, 400 kilometer van de grens met Botswana. Gauteng is de kleinste provincie van Zuid-Afrika, maar wel met een kwart van de bevolking van Zuid-Afrika, dankzij grote steden als Pretoria en Johannesburg. Omicron is een bijzondere variant van het virus door de vele mutaties, waarvan meer dan dertig op het spike-eiwit. Dat is het eiwit dat het coronavirus zijn naam heeft gegeven. Deze spike-eiwitten steken uit aan de buitenkant van het virus en spelen een essentiële rol bij het binnendringen van de gastheercellen. Diezelfde spike-eiwitten worden dankzij de huidige vaccins herkend, waardoor op tijd antistoffen worden aangemaakt. Een gevolg van de vele mutaties zou kunnen zijn dat de huidige vaccins minder goed werken. Tegelijkertijd is het onwaarschijnlijk dat ze helemaal niet meer zouden werken. Het duurt nog 7 tot 10 dagen voordat daar met enige zekerheid meer over is zeggen.
Er zijn heel veel varianten van het oorspronkelijke coronavirus, alleen de varianten die een mogelijk gevaar kunnen vormen, krijgen een letter uit het Griekse alfabet. Nu was het eigenlijk de beurt aan de letter Nu, maar omdat Nu in het Engels te veel lijkt op ‘New’ is voor een andere letter gekozen. Ook de daaropvolgende letter Xi was om begrijpelijke reden geen optie. Daarom is het Omicron geworden. Omicron verdringt in de provincie Gauteng in snel tempo de Delta-variant van het virus. De Delta-variant heeft ervoor gezorgd dat er onder andere in Nederland weer extra beperkende maatregelen. Gelet op de besmettelijkheid is het waarschijnlijk dat Omicron de Delta-variant zal verdringen. Dit zien we ook terug in de snelle internationale verspreiding. Het sluiten van de grenzen en het stilleggen van het vliegverkeer zal het wellicht vertragen, maar niet tegenhouden. Ook hier zal pas over enkele weken duidelijk zijn hoe besmettelijk deze variant precies is.
Er zijn hoopvolle geluiden dat het verloop van de ziekte door Omicron milder is dan het verloop van de Delta-variant. Daarbij moet wel het voorbehoud worden gemaakt dat de bevolking in Gauteng relatief jong is en dat de ziekte zich op dit moment vooral verspreid onder jongeren. De symptomen lijken ook af te wijken van de Delta-variant. Wel zorgt Omicron ervoor dat het aantal ziekenhuisopnames in Zuid-Afrika stijgt, maar er zijn minder mensen met ernstige symptomen. Bedenk echter wel dat de ernstige verschijnselen bij Covid zich pas na enkele weken openbaren. Wel worden er relatief veel kinderen onder de leeftijd van 2 jaar opgenomen. De absolute aantallen zijn echter klein, zodat er statistisch weing over kan worden gezegd. Het feit dat een virus tegelijkertijd besmettelijker en milder is geworden past wel in de ontwikkeling bij eerdere virussen. De beste overlevingsstrategie van een virus is dat het zeer besmettelijk is, maar dan wel zonder dat de gastheer zwaar ziek thuis ligt of is overleden. Ook hier dus alles onder voorbehoud van nader onderzoek, waarschijnlijk pas meer met zekerheid over enkele weken.
Gevolgen economie
De eerste golven van de pandemie hebben laten zien hoe groot de gevolgen kunnen zijn voor de wereldeconomie. Zeker de lockdowns hakken er flink in. Toch zal er wel een verschil zijn met eerdere uitbraken. In de eerste plaats is de samenleving er beter op voorbereid. Net als het virus, past de mens zich aan. Wellicht dat we dat snelle aanpassingsvermogen hebben te danken aan virussen, want door alle aanvallen van virussen in het verleden bestaat het menselijk DNA inmiddels voor 8 procent uit virus-DNA. De beperkende maatregelen raken vrijwel meteen de dienstensector en dan met name de BEACH-bedrijven (BEACH staat voor Bookings, Entertainment, Airlines, Cruises en Casino’s, Hotels en Hospitality). Bij die bedrijven werken relatief veel mensen. Tegelijkertijd zijn ze nauwelijks vertegenwoordigd op de beurs. De beurs zal dan ook dit keer weer een ander beeld kunnen geven dan de economie.
Hoewel iedereen er al snel vanuit gaat dat de nieuwe variant gevaarlijker is dan de Delta-variant, hoeft dit niet het geval te zijn. Het kan ook dat een mildere variant van het virus de Delta-variant verdringt, simpelweg omdat de mildere variant besmettelijker is. Als mild betekent dat er aanzienlijk minder mensen hoeven te worden opgenomen in het ziekenhuis en op de intensive care-afdelingen, dan kan de Omicron het begin van het einde zijn van de pandemie. Gelet op de snelheid van de besmettingen kan het in de zomer al over zijn. Zelfs als de bestaande vaccins minder goed werken hebben producenten als Moderna en Pfizer/Biontech al aangeven dat ze nieuwe vaccins beschikbaar hebben in grote aantallen binnen honderd dagen. Daarbovenop komen de doorontwikkelde virusremmers en de betere behandelmethodes in de ziekenhuizen.
Verschil met de eerdere uitbraken is dat veel landen wel corona-moe beginnen te worden. Het risico bestaat dat strenge maatregelen simpelweg niet meer worden geaccepteerd. Dat zien we in Nederland, maar ook duidelijk in verschillende Amerikaanse staten. Daartegenover staat de kans toeneemt dat door deze variant overheden iedereen verplicht laten vaccineren, met de nodige sociale onrust tot gevolg. Voordeel van de beperkende maatregelen is wel dat het de inflatie drukt. Dat geldt echter alleen voor de korte termijn door de vraaguitval. Op lange termijn kunnen beperkende maatregelen voor nog meer ontwrichting zorgen aan de aanbodkant van de economie en daarmee ook voor meer inflatie.
Effect financiële markten
Financiële markten houden niet van onzekerheid en hebben de neiging om meteen het meest zwartgallige scenario in te prijzen. Nu was de timing van Omicron ook wel erg ongelukkig. Allereest zitten we midden in het griepseizoen, waardoor dit soort virussen vrij makkelijk overdraagbaar zijn. Verder kwamen de eerste signalen naar buiten op Thanksgiving, het moment dat de beurzen zijn gesloten. In de nacht van donderdag op vrijdag werden meer details bekend en die hadden dan ook vooral vat op de Aziatische markten die meestal bij onrust in de wereld grotere uitslagen hebben. En op een vrijdag moeten beleggers opeens over een lang weekeinde kijken. Het hielp ook niet dat er al meteen een met Omicron besmet persoon was aangetroffen in Hongkong, de bakermat van Sars. In de verkorte handelssessie afgelopen vrijdag was er sprake van een typische sell-off: eerst verkopen en pas later vragen stellen.
Voordeel van onzekerheid is dat die altijd maximaal is bij aanvang. Naarmate de tijd verstrijkt worden meer details bekend. Dat zorgt ervoor dat het scenario minder zwartgallig is of dat het meer wordt gezien als een eenmalige gebeurtenis, iets waar beurzen niet zo veel waarde aan hechten. Waar beurzen wel om geven, is het effect van deze nieuwe uitbraak op het monetaire beleid. In snel tempo werden afgelopen vrijdag de renteverhoging voor volgend jaar uitgeprijsd. Medio december komen de grote centrale banken weer bij elkaar om een rentebesluit te nemen, een pauze lijkt wel zijn plaats. Aandelenmarkten hebben onder corona altijd prima gepresteerd. Er waren uiteraard negatieve effecten op de economie, maar die zijn meer dan ruimhartig gecompenseerd door extra liquiditeit. Liquiditeit zorgt voor zeepbellen en dat werkt verslavend. Het risico is dan niet nog meer liquiditeit, maar juist minder liquiditeit, bijvoorbeeld omdat het virusgevaar is geweken. Het cynische effect zou dan zijn dat aandelenmarkten corrigeerden, omdat de coronacrisis is afgelopen.
Het meest waarschijnlijke is dat de rente laag blijft en de inflatie hoog. Dat beperkt de bewegingsruimte voor centrale banken, maar het zorgt tegelijkertijd voor een sterk negatieve reële rente. In zo’n omgeving is het ideaal zeepbellen blazen. Het is een nog beter scenario dan het Goudhaartje-scenario in de tweede helft van de jaren negentig. Om in deze tijd te blijven: er is nog steeds sprake van Uber-Goldilocks-scenario. Overigens worden hele slechte dagen op de beurs verrassend vaak afgewisseld door hele goede dagen. Deze dagen zijn meestal geclusterd, wat het gevaarlijk maakt om uit te stappen. Het is onwaarschijnlijk dat de nieuwe virusvariant een recessie gaat veroorzaken, mede geholpen door grootschalige investeringen bij bedrijven en de overheid. Door de lage rente blijven waarderingen hoog, maar zolang de risicopremie op aandelen zo positief is als nu (op de hoogste niveaus van deze eeuw) is er ook vanuit die kant weinig kans op een nieuwe financiële afstraffing.
