Je bent rijk als je zwemt in het geld. Toch is er een verschil tussen rijk zijn en veel geld hebben. De overheid heeft het monopolie op geweld en bepaalt daardoor de hoeveelheid geld. Maar geld blijft een gemeenschappelijk goed. Alleen de markt kan bepalen hoe rijk we zijn. Geld is pas geld als het algemeen wordt geaccepteerd als ruilmiddel, als rekeneenheid en als vermogensobject. Bitcoin is een alternatief voor geld zonder overheid, maar mist het geweldsmonopolie. De Moderne Monetaire Theorie (MMT) wil juist veel meer ruimte voor de overheid. Beide richtingen lijken niet te begrijpen dat het bij geld uiteindelijk gaat om vertrouwen.
De kern van MMT is dat overheidsuitgaven niet beperkt worden door leencapaciteit of belastingopbrengsten. De overheid kan net zoveel geld drukken als ze wil. Theoretisch is dat correct. Elke overheid met een eigen munt kan onbeperkt geld creëren en uitgeven. Elke schuld kan desondanks tot de laatste cent worden afgelost. Dat geldt voor Zimbabwe en ook voor de Verenigde Staten, maar niet voor Italië of Californië. Maar Zimbabwe heeft ook laten zien dat wat het verschil is tussen veel geld hebben en rijk zijn.
Volgens MMT moet de hoeveelheid geld voldoende zijn om alle overheidsdoelen te financieren. Opeens is 1000 miljard voor de energietransitie geen probleem meer. Volledige werkgelegenheid is ook haalbaar, de overheid neemt net zoveel ambtenaren aan tot de laatste werkloze een baan heeft. Gevolg van dit meer-geld-dan-gekken-beleid is wel dat prijzen zullen stijgen. Voor MMT’ers is dat geen probleem. Als de inflatie te hard oploopt, dan haalt de overheid gewoon wat geld van tafel door hogere belastingen of door extra te lenen. Belastingen en het uitschrijven van overheidsobligaties zijn zo onderdeel geworden van het monetaire beleid. Het is niet langer een monetair beleid, maar een fiscaal beleid. Het is ook geen nieuwe theorie, maar gestoeld op ideeën van Keynes en Lerner die deels al worden toegepast. Denk bijvoorbeeld aan de automatische stabilisatoren in de overheidsbegroting en gesubsidieerde Melkertbanen. MMT gaat alleen verder waar het onconventionele monetaire beleid stopt. De rente staat permanent op nul want rente wordt door MMT gezien als een subsidie aan de banken. De markt moet in toom worden gehouden door belastingen en regulering, en niet door het prijssignaal van de rente.
Dat MMT door sommigen serieus genomen wordt, is niet zo vreemd na jarenlang onconventioneel monetair beleid. Monetair financieren is niet nieuw. Het is wat de Song-dynastie, de Weimarrepubliek, het Zimbabwe van Mugabe en recent Venezuela gemeen hebben. De overheid controleert de hoeveelheid geld, maar niet de waarde. MMT leidt onvermijdelijk tot meer geld en Bitcoin juist tot minder geld. Dankzij MMT wordt geld waardeloos. Bitcoin zal waarschijnlijk op een all-time-high eindigen, omdat iedereen zijn inlogcodes is kwijtgeraakt (nu al een kwart van het totaal). Simpel een gevolg van marktwerking, van vraag en aanbod. Maar ook dat heeft met geld weinig van doen.
Zonder geld verliest vooral de middenklasse, zo leert de geschiedenis. Economische rampspoed en tirannie zijn het gevolg. MMT heeft vooral onder de Democraten in de Verenigde Staten aanhangers. Alleen al het dreigen met invoering van deze theorie zal de dollar en de waarde van dollar-activa raken. MMT zal de Amerikaanse obligatiemarkt vernietigen, maar aandelenindices in dollar zullen als gevolg van asset-inflatie door het dak gaan. Het verleden leert dat spreiden een goede oplossing is om een portefeuille te beschermen tegen deze monetaire waanzin. Opeens is een allocatie naar renminbi zo gek nog niet.